سند آمایش سرزمینی استهبان؛ کوره فرصتسوزی مزیتهای شهرستان
در روزگاری که این شهرستان به عنوان بزرگترین تولید کننده انجیر در جهان شناخته میشود و بخش قابل توجهی از این محصول کشاورزی در این شهر تامین می شود، در تقسیم کار ملی به استهبان در کنار شهرستان هایی مانند داراب و نی ریز تامین بخشی از تولیدات باغی به این باغات نگاه گردشگری در جذب گردشگری شده است. این درحالیست که علی رغم ظرفیتهای گردشگری و آب و هوای خوب منطقه، در نظر گرفتن این باغات تنها به منظور اهداف گردشگری و چشم پوشی از مزیتهای اقتصادی و اشتغالزایی آن، جفا بر این ظرفیت بالای شهرستان است. چرا که میتوان با یک برنامهریزی درست و معرفی مزیتهای نسبی اقتصادی شهرستان استهبان نه فقط در تولید انجیر بلکه در سایر محصولات کشاورزی، نسبت به جذب سرمایه گذار در زمینه صادرات محصولات کشاورزی و صنایع تبدیلی و فراوری این محصولات، گام بلندی در جهت اشتغالزایی و توسعه شهرستان برداشت.
استهبان شهری با قدمتی تاریخی در شرق استان فارس است که آن را عمدتا با نام انجیر و انارش میشناسند. طبیعتی بکر و خوش آب و هوا از استهبان منطقهای مورد توجه گردشگران ساخته است.
تا همین چند سال پیش به مدد باغستانهای بزرگ انجیر و محصولات کشاورزی ارزشمندی مانند انار، زعفران و انواع خشکبار در کنار اقدامات هویتساز فرهنگی و اجتماعی از جمله مراکز پرورش حافظان و قاریان قرآن و توسعه مراکز آموزش عالی، استهبان به شهری در مسیر توسعه تبدیل شده بود که غنای آن سبب شد از اعتباراتی که به مناطق محروم و کمتر توسعه یافته اختصاص می یابد محروم شود. این در حالیست که شهرستانهایی با وضعیت مشابه و حتی دارای وضعیت مناسب اقتصادی سالهاست این اعتبارات (نفت و گاز) و سایر مزایای مربوطه را دریافت میکنند.
با وجود همه این مزیتها اما سرعت قطار توسعه شهر استهبان در چند سال اخیر آرام آرام کُند و سرانجام به نوعی میتوان آن را متوقف شده در نظر گرفت.
حال سوال این است که چه اتفاقی برای این شهرستان افتاد که با وجود تمام آن نقاط قوتی که میتوانست این شهرستان را به یک شهرستان ثروتمند و پیشرو تبدیل کند، به شهری خالی از فرصت تبدیل شود.
واقعیت این است که در دهه ۸۰ بر اساس معیارهای توسعه یافتگی آن زمان شهرستان استهبان جزو مناطق توسعه یافته معرفی و عملا از بسیاری از تسهیلات اعطایی به مناطق محروم و در حال توسعه بی بهره ماند. این در حالیست که کارشناسان معتقدند شاخصهای ارزیابی توسعه شهرستانها هر چند سال یکبار نیازمند بازنگریست
فرصت سوزی در جهت جذب سرمایهگذاران در شهرستان و خشکسالی از استهبان شهری با آمار بیکاری بالا و مراکز آموزش عالی خالی از جمعیت جوان و پویا ساخته است به طوری که در حال حاضر اولویت نخست جوانان در شهرستان استهبان مهاجرت به سایر شهرستانهای برخوردار است.
بدون شک این عوامل در بروز چنین شرایطی عوامل بسیاری دخیل است با این وجود می توان گفت برخی ناکارآمدی¬ها در مدیریت و بی مهری برخی مسئولان شهرستان و استان از مهمترین دلیل بروز وضعیت موجود است.
شاهد این مدعی تصویریست که از استهبان در سند آمایش سرزمینی استان فارس منعکس شده است.
کارشناسان سند آمایش سرزمینی را سندی هماهنگ کننده در همه فعالیتهای اقتصادی و اجتماعی در پهنه یک سرزمین به نسبت به قابلیتها و منابع انسانی میدانند که هرچه این سند با نگاهی جامع و کارشناسی تدوین شود، کمک شایانی در جهت پیشرفت و بالفعل کردن ظرفیتهای فضایی آن پهنه خواهد کرد.
با نگاهی به سند آمایش سرزمینی استان فارس و نقش شهرستان استهبان در این سند، متوجه میشویم، نه تنها توازن و هماهنگی در بهرهبرداری از قابلیتهای این شهرستان صورت نگرفته، بلکه به ظرفیتهای موجود نیز بی توجهی شده است و کمکی به جامعه بهرهبردار این شهرستان نکرده است.
در روزگاری که این شهرستان به عنوان بزرگترین تولید کننده انجیر در جهان شناخته میشود و بخش قابل توجهی از این محصول کشاورزی در این شهر تامین می شود، در تقسیم کار ملی به استهبان در کنار شهرستان هایی مانند داراب و نی ریز تامین بخشی از تولیدات باغی به این باغات نگاه گردشگری در جذب گردشگری شده است. این درحالیست که علی رغم ظرفیتهای گردشگری و آب و هوای خوب منطقه، در نظر گرفتن این باغات تنها به منظور اهداف گردشگری و چشم پوشی از مزیتهای اقتصادی و اشتغالزایی آن، جفا بر این ظرفیت بالای شهرستان است. چرا که میتوان با یک برنامهریزی درست و معرفی مزیتهای نسبی اقتصادی شهرستان استهبان نه فقط در تولید انجیر بلکه در سایر محصولات کشاورزی، نسبت به جذب سرمایه گذار در زمینه صادرات محصولات کشاورزی و صنایع تبدیلی و فراوری این محصولات، گام بلندی در جهت اشتغالزایی و توسعه شهرستان برداشت.
از بزرگترین نقاط ضعف سند آمایش سرزمینی استهبان این است که در این سند هیچ نقش و مزیتی برای جذب سرمایه گذار در جهت توسعه این شهرستان پیشبینی نشده است و این در حالیست که یکی از اهداف تدوین سند آمایش سرزمینی، ارائه الگو برای سیاست گذاری در راستای توسعه یک منطقه است که زمینه را برای ترغیب و تشویق سرمایه گذاران با فراهم آوردن زیرساخت¬های مورد نیاز سرمایه¬گذاری فراهم آورد.
از سوی دیگر استهبان از لحاظ استراتژیک دروازه ورود به شرق کشور به حساب می آید و از موقعیت ممتاز جغرافیایی در مسیر ترانزیتی بنادر جنوب کشور برخوردار است. این درحالیست که عدم توجه به این مزیت نسبی در سند آمایش سرزمینی استهبان عملا پتانسیل های لازم را برای استفاده از این ظرفیت عظیم اقتصادی از بین برده است.
در حالی که میتوان با استفاده از ظرفیت جادههای با کیفیت شهرستان و تکمیل و توسعه خط ریلی متصل به شبکه ریلی کشور، استهبان را به هاب منطقهای و یک بندر خشک برای انتقال کالاها به مقصدهای داخلی در کشور تبدیل کرد.
عدم توجه به ظرفیتهای شهرستان استهبان در حوزه آموزش عالی نیز یکی دیگر از نقاط ضعف سند آمایش سزمینی است. همین نگاه و عدم توجه به این ظرفیت سبب شد، این شهرستان که زمانی حائز بزرگترین واحدهای دانشگاهی دارای رشتههای شاخص در کشور بود و همچنان دارای قابلیتهای ممتازی حوزه آموزش عالی و ارائه خدمات فنی مهندسی و علمی است، اکنون شاهد کم شدن شدید تعداد دانشجویان و رشتههای تحصیلی و افت قابل ملاحظه کیفی و کمی دانشگاههای مستقر در این شهرستان باشد.
نقد و بررسی کامل سند آمایش سرزمینی شهرستان استهبان و مشخص شدن نقاط ضعف و قوت آن نیازمند گزارشات تخصصی متعددیست که در این مقال نمیگنجد، اما با نگاهی نه چندان موشکافانه به این سند میتوان نتیجه گرفت که این سند نه تنها هیچ کمکی به شناسایی ظرفیتهای موجود شهرستان نکرده و نخواهد کرد، بلکه روز به روز به مهاجرت منفی و از دست رفتن ظرفیت منابع انسانی، طبیعی و … دامن خواهد زد.
شاید اکنون وقت آن است که دلسوزان شهرستان استهبان و استان فارس آستین همت بالا زده و با برنامه ریزی درست و برخوردار از یک نگاه کارشناسانه دقیق و بهرهگیری از صاحب نظران بومی، هرچه سریعتر نسبت به اصلاح نگرش سیاستگذار به این شهرستان اقدام نمایند تا ضمن جبران مافات و اتخاذ سیاستهای اصلاحی، از مهاجرت نیروی انسانی جوان و کارآمد شهرستان جلوگیری شده و همچنین زمینه برای بازگشت سرمایههای مادی و معنوی و انسانی به شهرستان فراهم شود.
شهاب الدین حسینی